Cây ích mẫu trị rong kinh và một số bài thuốc hay chữa bệnh phụ nữ

Từ hồi còn nhỏ, tôi thường nghe các cụ kể nhiều về công dụng của cây ích mẫu như điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng, mệt mỏi vào những ngày đèn đỏ. Người ta còn điều chế thuốc viên từ loại cây này để cho tiện sử dụng.

Sau này, khi tìm hiểu sâu hơn tôi phát hiện ra ích mẫu còn có nhiều tác dụng thú vị hơn nữa. Những thông tin này được ghi rất chi tiết và đầy đủ trong cuốn sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi.

Ngoài những kiến thức có trong cuốn sách này, tôi không khuyến khích bạn làm theo các tài liệu vặt trên mạng vì chúng chưa được chứng minh và không có dẫn chứng cụ thể.

Nếu có điều kiện, xin hãy mua cuốn sách trên để tìm hiểu, đó là một cuốn sách rất giá trị.

Cây ích mẫu là gì?

Tên gọi khác: Ích mẫu thảo, Chói đèn, Sung úy thảo, Dã thiên ma, Phản hồn đơn, Thấu cốt thảo, Xú uất thảo, Thiên chi ma, Hỏa hiêm, Hạ khô thảo, Ngưu tần, Khổ đê thảo, Trinh úy, Tạm thái, Uất xú thảo, Trư ma, Uyên ương đằng…
Tên khoa học: Leonurus heterophyllus Sw.
Thuộc họ: Hoa môi Lamiaceae (Labiata)

Ích mẫu cung cấp cho ta 2 vị thuốc:

Ích mẫu hay ích mẫu thảo (Herba Leonuri): Là toàn bộ phận trên mặt đất phơi hay sấy khô của cây.
Sung úy tử (Fructus Leonuri): Là quả chín phơi hay sấy khô. Nhiều người vẫn gọi nhầm là hạt ích mẫu.

Về tên khoa học của cây trước đây căn cứ vào những tác giả trong và ngoài nước, vẫn xác định là Leonurus sibiricus L.

Hiện nay theo sự điều tra đối chiếu mới, cây ích mẫu nhân dân ta vẫn dùng làm thuốc phải xác định là Leonurus heterophyllus Sw. mới đúng.

Cây Leonurus sibiricus L. cũng có ở Việt Nam tuy nhiên ít phổ biến hơn. Cần chú ý nghiên cứu lâm sàng cũng như hóa học và dược lý.

Đặc trưng của cây ích mẫu

Cây ích mẫu có tên như vậy vì có ích cho người mẹ (ích là có ích, mẫu là mẹ).

Tên Leonurus do chữ Hy Lạp leon là sư tử, oura là đuôi, heterophyllus là lá có hình dạng biến đổi, vì cây giống đuôi sư tử có là hình dạng thay đổi.

Ích mẫu là một cỏ sống 1-2 năm, cao 0,6m đến 1m. Thân hình vuông, ít phân nhánh, toàn thân có phủ lông nhỏ ngắn.

Lá mọc đối, tùy theo lá mọc ở gốc, giữa thân hay đầu cành mà có hình dạng khác nhau.

Lá ở gốc, có cuống dài, phiến lá hìn tim, mép có răng cưa thô và sâu; lá ở thân có cuống ngắn hơn, phiến lá thường xẻ sâu thành 3 thùy, trên mỗi thùy lại có răng cưa thưa; lá trên cùng phần lớn không chia thùy và hầu như không cuống.

Hoa mọc vòng ở kẽ lá. Tràng hoa màu hồng hay tím hồng, xẻ thanh hai môi gần đều nhau.

Quả nhỏ, 3 cạnh, vỏ màu xám nâu.

Ngoài cây ích mâu mô tả trên, cần chú ý phát hiện và phân biệt cây ích mẫu Leonurus sibiricus L. (tạm gọi là cây ích mẫu hoa to) vì cây này khác cây ích mẫu nói trên ở hoa to ra nhiều thêm, dài hơn, lá phía trên vẫn chia 3 thùy.

Ta có thể tóm tắt sự khác nhau giữa 2 cây như sau:

Lá trên cùng không chia thùy, tràng hoa dài 9-12mm, môi trên, môi dưới gần bằng nhau… Leonurus heterophyllus
Lá trên cùng xử 3 thùy, tràng hoa dài 15-20mm, môi dưới ngắn hơn môi trên… Leonurus

Phân phối thu hái và chế biến ích mẫu

Ích mẫu hiện nay chủ yếu mọc hoang, thường ở ven suối, ven sông nơi đất cát, còn mọc hoang ở ruộng hoang, ven đường.

Gần đây một số nơi đã bắt đầu trồng để làm thuốc, tuy nhiên chưa ai tổng kết cách trồng như thế nào để có hiệu quả cao nhất.

Hiện nay nhu cầu ích mẫu rất lớn chỉ trồng vào thu hái cây mọc hoang không đủ. Chúng tôi tóm tắt một số kinh nghiệm trồng ích mẫu tại trậm trồng cây thuốc Nam Xuyên (Trung Quốc) để tham khảo..

Khi thí nghiệm người ta phân biệt ba loại:

Ích mẫu mùa đông cần trồng vào mùa thu
Ích mẫu mùa xuân gieo trồng vào mùa xuân hay mùa thu
Ích mẫu mùa hạ cũng có thể trồng vào mùa xuân hay thu.

Loại mùa hạ cho hiệu suất cao nhất (9 tấn khô 1 hecta), tuy nhiên thời gian từ khi gieo đến khi thu hoạch trên 10 tháng, còn các loại mùa đông và mùa xuân chỉ cần 8 tháng tuy nhiên năng suất chỉ được 4-6 tấn khô 1 hecta.

Gieo hạt thẳng thành luống, mỗi luống cách nhau 17cm, trên mỗi luống cây nọ cách cây kia 7cm cho sản lượng cao nhất.

Mỗi hecta cần từ 8 đến 9 kg hạt giống. Khi trồng cần trộn hạt với tro bếp.

Vào khoảng tháng 5-6, lúc một nửa số hoa của cây bắt đầu nở thì bắt đầu thu hái. Đem về phơi khô hay sấy khô là được.

Nếu muốn thu hoạch hạt (quả) thì cần chờ khi hoa trên cây đã tàn hết, thu hoạch đến đâu dũ hết quả đến đó, mỗi hecta cho từ 350 đến 370 kg quả khô.

Mùa thu hoạch cây: Tháng 5-9, mùa thu hoạch quả: Tháng 8-10.

Về thành phần hóa học của ích mẫu

Cây ích mẫu Leonurus heterophyllus chưa thấy tài liệu nghiên cứu. Sơ bộ chúng tôi thấy phản ứng ancaloit và tanin (7-8%), flavonozit.

Từ cây ích mẫu Leonurus sibiricus, các nhà nghiên cứu Nhật Bản (Nhật Bản dược vật học tạp chí 1930, tr. 153-158) đã chiết được 0,05% ancaloit gọi là leonurin C₁₃H₁₉O₄N₄ có độ chảy 238^oC.

Năm 1958, một số tác giả khác (Bắc Kinh y học viện học báo kỳ I) đã chiết từ ích mẫu Leonurus sibiricus 5 chất có tinh thể:

Hai chất đầu là ancaloit và gọi là leonurin A: C₂₀H₃₂O₁₀N₆có độ chảy 229-230^oC, leonurin B: C₁₄H₂₄O₇N₄
Ba chất sau không phải ancaloit và có độ chảy 77-78^oC, 86-87^oC và 141-142^oC.

Năm 1940, Thang Đằng Hán (1940 J. Chem. Soc. vol. 7, N^o2) chiết từ phần tan trong nước một chất gọi là leonuridin công thức C₆H₁₂O₃N₂ có độ chảy 211,5-222^oC.

Trong cây và quả ích mẫu, Hứa Thực Phương (J. Chem. Soc. vol 2, N^o3) còn báo cáo chiết được một ancaloit khác còn gọi là leonurinin có độ chảy 262-263^oC với công thức C₁₀H₁₄O₃N₂.

tỷ trọng ancaloit tối đa vào tháng 5, tiếp theo giảm xuống. Ngài ra trong cây ích mẫu còn có tanin, chất đắng, saponin và 0,03% chiết xuất tinh dầu.

thành phần của ích mẫu như vậy cũng chưa được xác định có lẽ rằng, tuy nhiên trên cơ sở dược lý người ta thấy trong ích mẫu có 2 loại thành phần:

Một loại thành phần tan trong ête có công dụng ức chế tử cung
Một loại thành phần không tan trong ête có công dụng kích thích tử cung.

Gần đây người ta thấy trong ích mẫu có 3 flavonozit: Một trong số flavonozit được xác định là rutin, một glucozit có kết cấu steroit và một phần hai tanin. Trong toàn cây có leocacdin cùng cấu trúc với stachydrin, một phần hai chiết xuất tinh dầu và Ancaloit mất công dụng chữa trị bệnh.

Công dụng dược lý của ích mẫu

1. Công dụng trên tử cung

Nước sắc ích mẫu Leonurus sibiricus 1/5.000 hay một/1.000 có công dụng kích thích so với tử cung cô lập của thỏ cái (dù có thai hay là không tồn tại thai).

Thỏ cái gây mê bằng urêtan rồi cho uống nước sắc ích mẫu cũng thấy có công dụng kích thích trên tử cung tại chỗ của thỏ.

Dung dịch nước 10% ích mẫu khô công dụng trên tử cng mạnh hơn là dung dịch rượu 20%.

công dụng của ích mẫu trên tử cung cũng như công dụng của cựa lõa mạch (Claviceps purpurea).

Điều đáng kể là dung dịch rượu hay dung dịch nước ích mẫu công dụng lên tử cung thì bắt đầu có một thời kỳ hưng phấn.

Nếu trước khi sắc ích mẫu, dùng ête để loại phần tan trong ête đi thì hiện tượng ức chế tử cung không thấy nữa.

2. công dụng trên huyết áp

Nước sắc ích mẫu tuy mất công dụng trực tiếp trên huyết áp tuy nhiên làm giảm công dụng của adrenalin trên mạch máu.

Cao ích mẫu làm giảm huyết áp, nhất là so với thời kỳ đầu của bệnh huyết áp cao.

3. công dụng trên kim mạch

Loài ích mẫu Leonurus quinquelobatus và Leonurus cardia có công dụng tốt trên tim mạch và so với cơ tim có bệnh.

4. công dụng so với thần kinh

Tác dụng lên hệ thần kinh của ích mẫu Leonurus sibiricus mạnh hơn công dụng của Vale-rian và của Muyghe (Convallaria maialis).

5. công dụng kháng sinh so với một vài trong những vi trùng ngoài da

Theo Trung Hoa bì phụ khoa tạp chí (số 4-1957, trang 286-292) một vài trong những tác giả phân tích thấy nước chiết ích mẫu tỷ trọng 1:4 có công dụng ức chế với trình độ không như nhau so với một vài trong những vi trùng gây bệnh ngoài ra.

6. công dụng trên viêm thận và phù cấp tính

Trên lâm sáng, ích mẫu chữa khỏi một vài trong những trường hợp viêm thận và phù (Trung y tạp chí số 6, 1959 và Trung y dược 1966 kỳ 4, 26).

Công dụng và liều dùng ích mẫu

Từ lâu vị ích mẫu được nhân dân ta dùng chữa trị bệnh phụ nữa, nhất là so với phụ nữ sau sinh nở, do đó có câu ca dao:

Thường ích mẫu dùng trong trường hợp đẻ xong bị rong huyết (cầm máu từ cung), chữa viêm niêm mạch dạ con, kinh nguyệt quá nhiều.

Còn dùng chữa huyết áp cao, thuốc bổ huyết, những bệnh liên quan tới tuần hoàn cơ tim, thần kinh của tim, chứng tim hẹp nhẹ (stenocardie), chữa lỵ.

Quả ích mẫu dùng với tên sung úy tử làm thuốc thông tiểu, chữa phù thũng, thiên đầu thống (glôcôm).

Dùng ngoài thân và quả ích mẫu giả đắp hay sắc lấy nước rửa chữa một vài trong những bệnh như sưng vú, chốc đầu, lở ngứa.

Theo sách cổ, ích mẫu có tính chất: Vị cay, đắng, tính hơi hàn, có khả năng trục ứ huyết, sinh huyết mới, hoặt huyết điều kinh, những người có đồng tử mở rộng không dùng được.

Liều dùng hằng ngày từ 6 tới 12g dưới dạng thuốc sắc hay nấu thành cao. Quả ích mẫu dùng với liều 6-12g dưới dạng thuốc sắc.

Xem thêm: https://namlimxanhrung.gitbook.io/post/son-tra

https://namlimxanhrung.gitbook.io/blog/nuoc-sa-co-tac-dung-gi

Các bài thuốc từ cây ích mẫu

1. Bài thuốc cao

Cây ích mẫu nấu với nước, cô đặc cao mềm. Trong nhân dân trước đây thường dùng loại cao này.

Loại cao bán trên thị trường hiện nay thường không phải chỉ có vị ích mẫu, mà thường phối hợp nhiều vị không như nhau, ví dụ cao của Thanh Hóa gồm ích mẫu nước 800g, ngải diệp 200g, hương phụ tứ chế 250g (cơ bản theo đơn cao hương ngải thêm bớt một chút ít ít).

Đơn cao của Quốc doanh dược phẩm Nghệ An gồm ích mẫu 70%, xuyên khung 2%, đương quy 10%, bạch thược 3%, thục địa 1%, bắc mộc hương 1%, đại táo 2%.

Ngay tại mỗi nơi, tùy từng thời kỳ, công thức cũng chuyển biến cho nên khi sử dụng và theo dõi kết quả cần lưu ý để tránh nhầm lẫn.

Cao ích mẫu hiện nay được thống nhất theo đơn: Ích mẫu 800g, ngải cứu 200g, hương phụ 250g, tá dược (xiro, cồn 15%) vừa đủ 1000g.

2. Trị sản hậu, không ra được máu

Lấy 1 nắm ích mẫu giã nhỏ, vắt nước cốt, uống mỗi ngày 1 chén.

3. chữa trị sưng mủ, mụn nhọt

Mỗi lần dùng 20g ích mẫu cho vào nồi, đổ nước ngập nguyên liệu.
Đung sôi hạ nhỏ lửa cho tới khi còn nửa nước.
Lấy nước đó vệ sinh chỗ da bị mụn nhọt, sưng mủ.
Mỗi ngày làm 3 tới 4 lần.

4. Trị viêm tai

Giã nát phần lá non và ngọn của ích mẫu vắt lấy nước cốt.
Mỗi ngày 1 lần lấy nước cốt nhỏ vào tai.

5. Chữa tắc tia sữa

Ích mẫu đem đi phơi khô, tán thành bột, hòa với nước dùng thoa lên vú.

6. Chữa kiết lỵ cho trẻ

Lấy phần búp và lá non của ích mẫu đi nấu chung với cháo, mỗi ngày 1-2 lần cho trẻ ăn.

7. Trị đinh nhọt

Lấy 1 nắm lá ích mẫu nghiền nát rồi vắt nước cốt uống, phần bã dùng đắp lên da.

Lưu ý: Cách làm này chưa kiểm chứng!

8. chữa trị rôm sảy, mụn nhọt

Rửa sạch 1 nắm ích mẫu, nghiền nát rồi đắp lên chỗ da bị rôm sảy, mụn nhọt
Làm hàng ngày cho tới khi khỏi bệnh.

9. Chữa bệnh trĩ

Ích mẫu tươi mang giã nát vắt uống nước cốt
Làm đều đặn mỗi ngày cho tới khi khỏi bệnh.

Xem thêm: Hướng dẫn cách nấu nước lá đinh lăng chữa bệnh hiệu quả

Cây lá lốt chữa bệnh ra mồ hôi nhiều và cách sử dụng đúng nhất

Công dụng của tảo mặt trời là gì? Cách dùng để tăng cân hiệu quả

10. Trị cổ họng sưng đau

Giã nát ích mẫu, cho vào một chén nước hòa đều, vắt lấy phần nước mà uống.

11. Chữa kinh nguyệt không đều

Bài thuốc:

Ích mẫu: 10g
Xích thược: 10g
Đương quy: 10g
Mộc hương: 5g

Cách dùng:

Tất cả vị thuốc trên mang phơi thật khô, tán thành bột rồi uống.

12. Điều hòa kinh nguyệt

Bài thuốc:

Ích mẫu: 80g
Ngải cứu: 200g
Hương phụ: 250g
Siro và cồn: Vừa đủ 1 lít

Cách dùng:

Cho toàn bộ nguyên liệu vào ấm nấu 20 phút
Dùng 10 – 20ml mỗi ngày giúp điều hòa kinh nguyệt.

13. Điều kinh, tẩm bổ khí huyết

Bài thuốc:

Ích mẫu: 80g
Ngải cứu: 40g
Nga truật: 60g
Củ gấu: 40g
Hương nhu: 30g

Cách dùng:

Sao vàng tất cả nguyên liệu trên, đem tán bột, nhào đều rồi viên bằng hoàn đậu
Mỗi ngày 3 lần, mỗi lần uống 20 viên.

13. Trị huyết áp cao

Bài thuốc:

Ích mẫu
Hy thiêm thảo
Ngô đồng
Hạ khô thảo

Cách dùng:

Tất cả các vị thuốc trên mang nấu nước uống
Kiên trì mỗi ngày sẽ giúp hạ chỉ số huyết áp. =

Những lưu ý khi sử dụng ích mẫu

Trong quá trình sử dụng cây ích mẫu, cần đặc biệt chú ý các trường hợp sau:

Người bị máu khó đông không được dùng, vì sẽ khiến nguy cơ tiềm tàng chảy máu tăng cao, gây ảnh hưởng tới sức khỏe.
Phụ nữ đang mang thai không được dùng vì sẽ ảnh hưởng tới chất lượng máu đi nuôi thai nhi.
Dùng lượng vừa phải hoặc tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Dùng nhiều có thể gây khó thở, tăng tiết mồ hôi, mỏi mệt, suy nhược cơ thể.. khi có các triệu chứng trên phải lập tức dừng ngay.

Mặc dù ích mẫu là vị thuốc quý, tuy nhiên khi dùng phải hết sức chú ý. Tốt nhất là nên hỏi trước ý kiến bác sĩ, trường hợp áp dụng các bài thuốc như hướng dẫn phía bên trên cũng cần tham khảo ý kiến thầy thuốc.

Địa chỉ bán thảo dược khô tại TP HCM chất lượng nhất

Địa chỉ: 62/1/28 Trương Công Định, Phường 14 Quận Tân Bình, TP HCM
Đặt mua SĐT: 0927002002 Gặp Linh

Cửa hàng cửa hàng cửa hàng chúng tôi có thể giao hàng dâm dương hoắc tới những tỉnh thành quận huyện trong cả nước.
Cám ơn những bạn đã xem bài viết "Cây ích mẫu trị rong kinh và một số bài thuốc hay chữa bệnh phụ nữ" của cửa hàng chúng tôi. Mong rằng bài viết hữu ích với bạn. Nếu thấy bài viết hay. Hãy chia sẻ bài viết "Cây ích mẫu trị rong kinh và một số bài thuốc hay chữa bệnh phụ nữ" cho mọi người cùng biết nhé.

Nguồn: https://www.imdb.com/user/ur155091218/?ref_=nv_usr_prof_2

Tìm kiếm Blog này

Nấm lim xanh rừng: Địa chỉ bán nấm lim xanh thiên nhiên số 1 Việt Nam